Idąc ulicą Spiską przez Park Andersa w stronę ul. Kamiennej, po lewej stronie, na wysokości placu zabaw można się natknąć na kamienną płytę, którą przerastają korzenie drzew. Jeśli przyjrzeć się uważniej można dostrzec zatarte inskrypcje. Choć najlepiej sięgnąć po archiwalne zdjęcie. Wówczas odczytanie staje się łatwiejsze:
Hier ruhen [Tu spoczywają]
[Mela]nie Reiche
[geb.] Laschinski
[* 13. 3. 18]17 + 29. 5. 1869
[Franzis]ka Pohl
[geb. Laschi]nski
Park Andersa położony między ulicami Ślężną, Kamienną, Kuronia i Borowską to teren czterech historycznych nekropolii:
– katolickiego cmentarza św. Doroty z 1861 r.
– nowego cmentarza gminy ewangelicko-reformowanej (kalwińskiej) z 1862 r.
– katolickiego starego cmentarza św. Maurycego z 1863 r.
– ewangelickiego starego cmentarza Marii Magdaleny z 1869 r.
Na cmentarzach tych poza okazałymi grobowcami znajdowały się niegdyś kaplice i domy przedpogrzebowe. Otoczone były wysokimi ogrodzeniami. Prowadziły do nich szerokie bramy. Pierwszych zniszczeń doznały w czasie Festung Breslau. Nie była to tylko kwestia spadających pocisków.
22 lutego 1945 r. proboszcz parafii św. Maurycego, ksiądz Paul Peikert, zapisał w swoim dzienniku: „Kościelny donosi mi o ohydnym wandalizmie na naszym starym cmentarzu św. Maurycego. Zburzono ogrodzenie, kamieni z nagrobków i grobowców użyto do budowy barykad. Wspaniałe artystycznie wykonane grobowce na skrajach cmentarza, których piękno znane było całemu miastu, zostały zburzone. Ponieważ zbudowane były z mocnego kamienia, wysokie, tylne ściany grobowców oplatano stalowymi linami i ciągnąc końmi przewracano je. Kościelny poszedł do nadzorującego porucznika i zwrócił mu uwagę na te niesłychaną profanację przybytku śmierci. […] Odpowiedział [on] zakrystianowi, że komendant miasta, sam generał major [Hans] von Ahlfen tu był i zarządził, że każdy nagrobek i każdy grobowiec musi być użyty do budowy barykad”.
[P. Peikert, „Kronika dni oblężenia”, Wrocław, 1984]
Po wojnie decyzją Rady Narodowej Miasta Wrocławia z 1967 r. m.in. cmentarze z dzisiejszego Parku Andersa zostały zlikwidowane w kolejnych latach. Likwidacja ograniczała się jednak do wyrównania terenu bez przeprowadzania ekshumacji. W latach 70. przy budowie basenu w miejscu cmentarza gminy ewangelicko-reformowanej doszło do przekopywania grobów. Z kolei w 2015 r., gdy w miejscu basenu zaczęło powstawać Liceum Ogólnokształcące Nr 5 im. Generała Jakuba Jasińskiego, również trafiono na kolejne pochówki.
Jednym z ostatnich zachowanych śladów naziemnych tych nekropolii jest wspomnina wyżej stela sióstr Lachinski, którą przerastają korzenie drzew. Inskrypcje już są właściwie nieczytelne. Na podstawie archiwalnych zdjęć możliwa była ich identyfikacja, a następnie kwerenda, dzięki której wiemy nieco więcej o pochowanych tu obu paniach.
Melanie i Franziska urodziły się w Breslau w domu wojskowego, Antona Lachinskiego, służącego w 24. Pułku Piechoty i odznaczonego Krzyżem Żelaznym. Prawdopodobnie brał udział w wojnach napoleońskich. Matką sióstr była Dorothea z domu Peltz.
Melanie ochrzczona została w katolickiej parafii Świętego macieja 13 marca 1817 r. Wyszła również za zawodowego wojskowego o nazwisku Reiche, który dosłużył się stopnia majora. Melanie, zgodnie z parafialnym aktem zgonu, umarła jako wdowa 29 maja 1869 r. o godzinie 23:45 i została pochowana na starym cmentarzu św. Maurycego.
Franziska przeżyła siostrę o prawie 50 lat. Zmarła na grypę w 1918 r, mając 94 lata. Ona również związana była z wojskowym. Nie urodziła się jednak w Breslau, lecz w Neu Ruppin (dzisiejszy zapis: Neuruppin, Brandenburgia, 80 km na pn-zach od Berlina), gdzie zapewne jej ojciec pełnił służbę wojskową. Ostatnim adresem Franziski była Feldstr. (Krasińskiego) 62. Nieistniejąca już kamienica na rogu z ul. Komuny Paryskiej.
Z kolei na cmentarzu św. Doroty, którego teren obejmują obecnie szkolne boiska Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego im. Wojciecha Bellona i Zespołu Szkół nr 2, w 1867 r. pochowany został pochodzący z Konina profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, językoznawca, Wojciech Cybulski. Tablica inskrypcyjna z jego grobu została zamontowana na południowej elewacji kościoła św. Maurycego.
Źródła:
Marek Burak, Halina Okólska, „Cmentarze dwanego Wrocławia”, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław, 2007.
Paul Peikert, „Kronika dni oblężenia”, Wrocław, 1984.
Portal polska-org.pl
Portal genealogiczny familysearch.com
Portal genealogiczny ancestry.com
